ویرایش و ویراستاری
کاربرد نادرست زبان و پیچیدگی و ابهام در نگارش متون، دریافت پیام نویسنده را برای خواننده دشوار می‌کند؛ از این‌رو ساده‌نویسی و درست‌نویسی و به بیان دیگر، پیرایش متن از ابهام و دشواریابی مفاهیم، بر درک بهتر متون و دریافت مقصود مؤلفان تأثیرگذار است. در این میان، ویرایش، درست‌نویسی و آشنایی با اصول ویراستاری مقوله‌های مهمی به شمار می‌آیند که نقش ارتباطی زبان را گسترش می‌دهند و از تأثیر نارسایی‌ها بر پیکرۀ کهن فارسی جلوگیری می‌کنند. «ویرایش از مصدر فارسی ویراستن است. پیشوند «Vi» به معنای دور از هم و جدا و «razis» به معنای نظم و ترتیب و دربرگیرندۀ معانی دو مصدر پیراستن و آراستن است» (ذوالفقاری، ۱۳۸۷: ۱۳). همچنین ویرایش یا ویراستاری عبارت است از «پیراستن نوشته از نارسایی‌ها و خطاهای علمی یا زبانی و تنظیم مباحث آن برحسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری براساس معیارهای زبان در تشخیص درست از نادرست؛ به‌طوری که نوشته پس از ویرایش هیچ‌گونه خطای علمی یا زبانی و هیچ‌گونه بی‌‌نظمی و آشفتگی و نارسایی نداشته باشد» (ارژنگ، ۱۳۹۴: ۱۳ و ۱۴). یکی از نارسایی‌های زبان فارسی حشو و زیادهگویی است که سبب طولانی‌شدن جملات می‌شود و دریافت پیام مؤلف را برای خواننده دشوار می‌کند. مباحث مربوط به حشو در سه بخش جمع‌آوری شده است که در ادامه به بخش اول می‌پردازیم.
حشو
بخش اول: استفاده از عناصر زاید و بی‌معنا
«حشو در علوم بلاغی، آن است که در میان بیت یا جمله، جمله یا کلمه‌ای را بیاورند که در معنی بدان نیاز نباشد و حذف آن خللی به مقصود نرساند» (اسفندیاری، ۱۳۷۴: ۳۱). بر این اساس، در بررسی متونی که نیازمند ویرایش و درست‌نویسی هستند، با انبوهی از حشوهای بعضاً قبیح مواجه می‌شویم که می‌توان با حذف آن‌ها درک متن را برای خواننده آسان‌تر کرد. در ادامه نمونه‌هایی از حشو و عناصر زاید و بی‌معنا بیان می‌شود.
«این طرح بدان معناست که نمونه‌ها برای تحلیل عاملی اکتشافی مناسب هستند».
در این جمله، با جایگزین‌کردن کلمۀ یعنی به جای «بدان معناست که…» می‌توان کلمات اضافی را حذف کرد.
«از آنجا که شخص راننده، شخص دانشجو و شخص مصاحبه‌کننده در این پژوهش شرکت کردند، باید این موارد را برای همۀ آن‌ها در نظر گرفت».
در این جمله، واژۀ شخص حشو است و می‌توان آن را از جمله حذف کرد.
«ابزارها به پست الکترونیکی ۹ نفر از متخصصان آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ارسال شد».
در این جمله می‌توان ۹ متخصص را جایگزین ۹ نفر از متخصصان کرد.
«نتایج مطالعات نویسندگان این متون نشان می‌دهد که…»
صورت بهتر جمله این است که بگوییم: «براساس نتایج مطالعات نویسندگان…»
افزون بر آنچه بیان شد، کاربرد برخی کلمات از قبیل وجود، ایجاد و در مواردی انجام‌دادن نیز سبب حشو در جمله می‌شود:
«وجود چنین تغییری در این زمینه…»= چنین تغییری…
«ایجاد تغییر و دگرگونی»= تغییر و دگرگونی
«استرس شغلی سبب کاهش کارایی پرستاران در انجام‌دادن مراقبت‌های بالینی می‌شود».
| نویسنده:
مرجان گلچین، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی |
 |
۱ نظر
مینا امانی
4 سال پیشباسلام
۱. آیا این جمله درست است: «نیازمند ویرایش و درست‌نویسی هستند»؟ بهتر نیست نوشته شود: «به ویرایش و درست‌نویسی نیاز دارند»؟
۲. به‌اشتباه، جمله ویراسته اول ذکر شده است. در بقیه مثال‌ها اول جمله حاوی حشو آمده و بعد در زیر آن، جمله درست ذکر شده است.
«ابزارها به پست الکترونیکی ۹ نفر از متخصصان آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ارسال شد».
در این جمله می‌توان ۹ متخصص را جایگزین ۹ نفر از متخصصان کرد.