تعابیر متناقض و متضاد

یکی از اصول ویراستاری آراستن متن و پیرایش آن از خطاهاست. افزون بر این، کاربرد درست کلمات و جملات و استفادۀ بجا از تعابیر مناسب بر درک بهتر متن و دوری از ابهام می‌افزاید. در برخی موارد از تعابیر کلیشه‌ای، متضاد، متناقض، عامیانه و نارسا در متون گوناگون استفاده می‌شود؛ به همین دلیل ویراستار ضمن آشنایی با این تعابیر و همچنین ابهام‌زدایی از متن می‌تواند در درک پیام نویسنده برای مخاطب تأثیرگذار باشد. در این نوشتار، برخی تعابیر متناقض و متضاد در جملات بیان می‌شود. باید توجه داشت که استفاده از این تعابیر متضاد نادرست است و بر نقص متن می‌افزاید.

تعابیر متناقض و متضاد

«در این همایش، پژوهشگران با بیان دیدگاه‌های خود نقایص دیگر محققان را تکمیل کردند».

تعبیر متناقض در این جمله، تکمیل‌کردن نقایص است. با توجه به اینکه نقایص تکمیل نمی‌شوند، بلکه باید آن‌ها را برطرف کرد. ویرایش جمله به‌صورت زیر صحیح است:

«در این همایش، پژوهشگران با بیان دیدگاه‌های خود نقایص دیگر محققان را برطرف کردند».

همچنین در جملۀ زیر کاربرد تعبیر متناقض و متضاد کاهش پیشرفت سبب ابهام جمله شده است:

«پیشرفت دانش‌آموزان به‌دلیل رفتار نامناسب والدین و معلمان کاهش می‌یابد».

در این جمله، کاهش‌یافتن پیشرفت تعبیری متناقض است که به ابهام جمله منجر شده است؛ زیرا پیشرفت کاهش نمی‌یابد.

افزون بر آنچه بیان شد، برخورداربودن نیز یکی از مصدرهایی است که در بیشتر جملات به‌شکلی متناقض به کار می‌رود:

«وی یکی از بهترین نظریه‌پردازانی بود که در سال‌های پایانی عمر خود از ضعف و سستی فراوانی برخوردار بود».

در این جمله تعبیر متناقض برخورداربودن از ضعف و سستی خطاست؛ زیرا این تعبیر برای امور مثبت کاربرد دارد نه امور منفی؛ بنابراین ویرایش صحیح جملۀ فوق این است که بگوییم: «وی یکی از بهترین نظریه‌پردازانی بود که در سال‌های پایانی عمر خود، ضعف و سستی فراوانی داشت».

گفتنی است آشنایی با تعابیر متناقض و متضاد و اصلاح آن‌ها درک پیام نویسنده را آسان می‌کند و از نقص متن می‌کاهد.

نویسنده: مرجان گلچین، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دارای چهار سال سابقۀ ویرایش، ویراستار ۳۰ کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله در حوزه‌های مختلف و مدرس کارگاه‌های دستور زبان و ویرایش