پیش از این بیان شد که نهاد جزئی از جمله است که دربارۀ آن صحبت می‌کنیم یا خبری می‌دهیم. در این نوشتار مطابقت نهاد با فعل بیان می‌شود که کاربرد مناسب آن بر رسایی متن تأثیرگذار است. اساس به‌کارگیری نهاد در جمله به این صورت است که برای نهاد (فاعل/ مسندالیه) جاندار و جمع از فعل جمع و برای نهاد مفرد و جاندار از فعل مفرد استفاده می‌کنیم؛ البته در حالت احترام می‌توان برای نهاد مفرد از فعل جمع استفاده کرد.
مطابقت نهاد با فعل
«جمعیت مضطرب به گروه معترضان پیوستند/ پیوست».
در این جمله، با توجه به اینکه نهاد اسم جمع است، می‌توان فعل را هم به‌صورت جمع و هم مفرد به کار برد. اسم جمع به واژه‌هایی گفته می‌شود که ظاهر آن‌ها مفرد است، اما معنای جمع دارند؛ مانند جمعیت، گروه، لشکر، کاروان، انجمن، سپاه، قبیله، رمه و…
در برخی جملات، همراهی نهاد با حروف در مفرد یا جمع بودن فعل تأثیرگذار است:
«معلم با/ و دانش‌آموزان به سفری تفریحی می‌رود/ می‌روند».
در این جمله، کاربرد «واو» عطف یا حرف اضافۀ «با» جمع یا مفرد بودن فعل را تعیین می‌کند:
«معلم با دانش‌آموزان به سفری تفریحی می‌رود».
«معلم و دانش‌آموزان به سفری تفریحی می‌روند».
برای واژه‌های «هریک، هیچ‌یک، هیچ‌کدام، هرکس و هیچ‌کس» می‌توان فعل را هم به‌صورت جمع و هم مفرد استفاده کرد که البته در بیشتر موارد، صورت مفرد فعل درست است:
«هیچ‌یک از پژوهشگران این نظریۀ قیاسی را امضا نکرد/ نکردند».
برای نهاد «هیچ‌کس» فعل همیشه به‌صورت مفرد به کار می‌رود:
«هیچ‌کس در این جشنواره شرکت نکرد».
همچنین فعل مناسب برای واژه‌هایی مانند «همه، برخی و بعضی» جمع است:
«برخی از روان‌شناسان به مبحث روان‌شناسی عمومی بیشتر توجه می‌کنند».
نکتۀ دیگر کاربرد فعل مناسب برای نهاد غیرجاندار است. زمانی که نهاد غیرجاندار شخصیتی انسانی می‌گیرد، می‌توان فعل آن را به هر دو صورت فعل (مفرد- جمع) به کار برد:
«روزهای پیش‌رو با سرعتی باورنکردنی از مقابل چشمان ما می‌گذرد/ می‌گذرند».
| نویسنده:
مرجان گلچین، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی |
 |
۳ بازخورد
مژده هاشمی
4 سال پیشممنونم، خیلی خوب بود.
جمشید سرمستانی
4 سال پیشسلام و سپاس از شما برای نشر دانش ویرایش و درست نویسی. کتاب فعل مفرد و جمع (نوشته‌ی جمشید سرمستانی) به‌طور مفصل به این مبحث اختصاص دارد. بخشی از مطالب این کتاب در سایت آموزشگاه مجازی ویرایش سرآمدان بارگذاری شده است.
زهرا
4 سال پیشخیلی ممنون خیلی خوب بود