جایگاه حرف اضافه در ویرایش – بخش دوم و پایانی

از ویژگی‌های مهم در رسایی متن کاربرد مناسب حرف اضافه در جملات است. در گفتار پیشین بیان شد که حرف اضافه نشان‌دهندۀ وابستگی متمم به فعل است و درواقع برای مفعول غیرصریح و صریح کاربرد دارد. در این نوشتار، به بررسی حرف اضافۀ «را» و «حرف ربط» می‌پردازیم که در ویرایش و رسایی متن تأثیرگذارند.

حرف اضافه

بخش دوم: حرف اضافۀ را و حرف ربط

یکی از نقش‌های حرف اضافۀ «را» نشانۀ مفعول است. «را نشانۀ مفعول بی‌واسطه، پس از مفعول می‌آید و آوردن آن پس از فعل، ی نکره، نهاد، متمم و بین اجزای فعل مرکب نادرست است» (ذوالفقاری، ۱۳۸۷: ۲۵۹).

«تلاش‌های گروه مهندسان در ساخت این کارخانه که در پیشرفت‌های آتی کشور نقش سازنده‌ای را دارد، ارج می‌نهیم».

در مطالب پیشین بیان شد که قرارگیری اجزای جمله در جایگاه مناسب، بر درک درست و رسایی متن تأثیر فراوانی دارد. در جملۀ فوق «تلاش‌های گروه مهندسان» مفعول جمله است و از آنجا که مفعول نیازمند حرف اضافۀ «را» است، باید این حرف اضافه در جایگاه خود، یعنی بعد از مفعول قرار بگیرد؛ بنابراین باید گفت: «تلاش‌های گروه مهندسان را…»؛ البته باید توجه داشت که این اشتباه بیشتر در جملات دوبخشی، یعنی جملاتی که پایه و پیرو دارند مشاهده می‌شود:

«نظریه‌ای که این‌گونه بیان می‌شود را نظریۀ قیاسی می‌گویند».

در این جمله نیز با توجه به جایگاه اجزای جمله، باید هریک از آن‌ها را در جای مناسب خود قرار داد و گفت: «نظریه‌ای را که این‌گونه بیان می‌شود، نظریۀ قیاسی می‌گویند».

نکتۀ دیگر کاربرد درست حرف ربط است که پیش از این در بخش حشو بررسی شد. یکی از خطاها در کاربرد حرف ربط، استفاده از دو حرف ربط در جمله‌های مرکب است:

«با وجود اینکه روند پیشرفت در این مدارس به‌کندی صورت می‌گیرد، اما کیفیت دانش در این فضاهای آموزشی برتر از دیگر مدارس است».

همان‌طور که پیش از این بیان شد، کاربرد دو حرف اضافه در جملات مرکب حشو است و سبب نارسایی متن می‌شود؛ بنابراین در جملۀ بالا می‌توان تنها از یک حرف اضافه استفاده کرد.

در پایان این نوشتار، تعبیر «لازم به» بررسی می‌شود که کاربرد آن فراوان و البته نادرست است. «این تعبیر نادرست است و برای مثال نمی‌توان گفت: من لازم به صندلی دارم؛ زیرا لازم در زبان فارسی با حرف اضافۀ «به» به کار نمی‌رود» (همان: ۲۵۶)؛ بر این اساس جملۀ «لازم به ذکر است که پژوهشگران نتایج خود را در سایت‌های مربوط قرار می‌دهند» نادرست است و می‌توان به‌جای آن از عباراتی مانند «ذکر این نکته ضروری است، باید توجه داشت، گفتنی است و…» استفاده کرد.